Змяншаецца пагалоўе рагуль у прыватным сектары ці Калі карова будзе ў трэндзе? (Маларыцкі раён)

Гадоў дваццаць ці трыццаць таму цяжка было ўявіць у вёс­цы падворак без ка­ро­вы. Цяпер сітуацыя іншая. Пагалоўе пры­ватнага статка рэз­ка скарачаецца. Маг­чыма, пройдзе яшчэ нейкі час, і карова на сельскім падворку бу­дзе выглядаць як эк­затычная жывёла. Ча­му так адбываецца? Зразумела, што на тэрыторыі тых сель­са­ветаў, дзе не вя­дзецца закуп малака ў на­сельніцтва, трымаць карову нявыгадна. Але, напрыклад, у Олтушскім сельсавеце са здачай малака пытанняў не ўз­ні­кае. Працэс яго закупу добра ад­ла­­­джаны. Ды толькі чамусьці пагалоўе пяс­трух з кожным го­дам змян­шаецца.

Без каровы падворак пусты

Як сведчыць статыстыка, летась вяскоўцы, якія пра­жываюць на тэрыторыі Олтушскага сельсавета, трымалі 136 рагуль, а сё­лета ўжо 130. Напрыклад, у Радзежы толькі 25 ка­роў, на 10 галоў больш у Ланской, а ў аграгарадку Олтуш усяго толькі 12 пяструх. Няўжо ў наш час карова перастала быць карміцелькай і ўтрым­ліваць жывёлу стала ня­выгаднай і затратнай спра­­вай? 

Адной з галоўных прычын скарачэння прыватнага статка, як лічыць стар­шыня Олтушскага сель­ска­га Савета Вітольд Пят­кевіч, з’яўляецца тое, што насельніцтва вёс­кі старэе, а маладое па­­каленне не заўсёды жа­дае абцяжарваць сябе клопатам пра жывёлу.

— Карова на падворку – гэта прывязанасць і адказнасць, — гаворыць Вітольд Мечыслававіч. – За жывёлай патрэбен догляд. Яе трэба пакар­міць, напаіць і падаіць. Выгнаць на пашу, на­рых­таваць ёй кармоў. Словам, працаваць неаб­ходна кожны дзень, без выхадных і святаў, без адпачынку. Але і з другога боку, карова сама сябе заўсёды акупіць. За зда­дзенае малако можна мець неблагія грошы. Тым больш, што закуп малака ў нас вядзецца пастаянна. Ды і мясцовае сельгаспрадпрыемства “Радзежскае” падтрым­лівае сяльчан, забяспечвае саломай, зернем. Для выпасу прыватнага стат­ка адразу за вёскай ад­ведзена паша. Адным сло­вам, створаны ўсе ўмовы для развіцця падсобнай гаспадаркі. Усе жадаючыя могуць узяць у арэнду да трох гектараў зямлі, было б толькі жаданне працаваць. Праўда, за­раз назіраецца іншая тэн­дэнцыя, вяскоўцы на падворках пачалі гадаваць цялят і бычкоў. Напрыклад, у Радзежы налічваецца 43 цяляці ўзростам да ад­наго года ва ўласных гаспадарках вяскоўцаў.

На кім трымаецца вёска?

Як ні цяжка пра гэта гаварыць, але вёскі паступова старэюць. Пусцеюць дамы і ў некалі густанаселеным Радзежы. Старыя паціху адыходзяць у іншы свет, маладыя ў пошуках вялікіх грошай і камфортнага жыцця з’язджаюць у гарады. На шчасце, не ўсе. Сапраўдныя гаспадары, прывязаныя да сваёй зямлі нябачнымі нітачкамі, застаюцца ў вёсцы. Яны з ранку і да позняга вечара шчыруюць да сёмага поту, да шурпатых мазалёў на стомленых руках, але ні за якія абяцанкі-цацанкі не прамяняюць вечаровую цішыню вёскі на бязладны гарадскі тлум. Усё ж такі, што б ні казалі некаторыя празорліўцы, якія б прагнозы ні рабілі, а будучыня вёсак за сапраўднымі гаспадарамі-рупліўцамі. Магчыма, іх будзе нямнога, але яны моцна будуць стаяць на зямлі.

Не прамяняў на гарадскія выгоды жыццё ў роднай Га­лёўцы Сцяпан Касьянік. На сваім падворку малады чала­век трымае статак з 6 кароў, гадуе бычка і цялушку. На асабістым трактары Сцяпан нарыхтоўвае для жывёлы корм і з’яўляецца самым актыўным малаказдатчыкам. Некалькі рагуль ходзяць на падворку і ў маці Сцяпана. Дарэчы, пра сям’ю Касьянікаў “Голас часу” пісала ў мінулым годзе. Тады ў Сцяпана былі велізарныя планы наконт развіцця ўласнай падсобнай гаспадаркі. 

— Зусім нядаўна Сцяпан Кась­­янік разам з жонкай узялі ў арэнду па тры гектары зямлі для вядзення ўласнай гаспадаркі, — гаворыць старшыня Олтушскага сельскага Савета Вітольд Пят­кевіч. – Такія людзі не здрадзяць сваёй зямлі, не прамяняюць вёску на горад. Яны хоць і маладыя, але не шукаюць лёг­кага хлеба. 

Не прамяняе сваё Навалессе на іншы населены пункт і Іван Фёдаравіч Касьянік, у якога на падворку тры каровы, пяструха-цялушка і наравісты бычок. Мужчына працуе ў сельгасарганізацыі “Радзежскае” электрыкам, а жонка даглядае цялят. Управіўшыся на асноўнай рабоце, муж з жонкай спя­шаюцца на сваю немалую гас­падарку. Сядзець склаўшы рукі ім няма калі. У арэндзе амаль два гектары зямлі, якую трэба апрацоўваць, нарыхтоўваць ся­наж і іншыя кармы для жывёлы. Добра, што некалькі гадоў таму ўвішны гаспадар Іван Фёдаравіч набыў трактар і прэс для нарыхтоўкі кармоў. Сваю гаспадарку поўнасцю забяспечвае і сяльчанам да­памагае.

— Ці не складана столькі кароў мець на падворку, за жывёлай патрэбен догляд? – пытаюся ў мужчыны.

— Цяжка толькі для тых, хто баіцца ці не хоча працаваць, — усміхаючыся, адказвае Іван Фёдаравіч. – Карова прыносіць добры прыбытак у сямейны бюджэт. Лічы, што яшчэ адзін заробак маеш. А кароў мы трымаем даўно, з таго часу, як толькі пажаніліся.

На вяселлі маладым рагулю падарыла  цешча, з той пары каровы і вядуцца на падворку Касьянікаў. Сельвыканкам выдзеліў гаспадарам ля дома пашу, таму што далекавата ганяць кароў у агульны статак. З вясны і да першага снегу каровы пасуцца на сакавітым лузе.

— Іван Фёдаравіч, як дбай­ны гаспадар, набыў элект­рапастуха, — працягвае раз­мову Вітольд Пяткевіч. – Летам сам падвозіць каровам у цыстэрне ваду. Паболей бы такіх людзей у вёсцы. У яго – залатыя рукі. За што ні возьмецца, усё добра зробіць. У тэхніцы разбіраецца, можа адрамантаваць як трактар, так і рухавік даільнай устаноўкі.

— Хто займаецца даеннем кароў? – даймаю пытаннямі Івана Касьяніка.

— Звычайна жонка, але калі ў яе па нейкіх прычынах не атрым­ліваецца, то і я магу, — адказвае гаспадар. – Гэта зусім не складана. З дзяцінства ўмею даіць кароў. Нядаўна набылі даільны апарат. Дык сам працэс даення ў разы скараціўся. Лішкі малака здаём. Зараз адна карова ў запуску. Таму атрымліваецца прадаць на малаказавод у дзень адну флягу, а гэта 40 літраў.

Дарэчы, Касьянікі – шмат­дзетныя бацькі. У іх трое дзяцей. Старэйшы сын пайшоў па слядах бацькі, працуе ў мясцовым сельгаспрадпрыемстве галоў­ным энергетыкам, дачка жыве ў Мінску, а самы меншанькі,Ілья, якому споўнілася толькі тры з паловай гады, ходзіць у дзі­цячы садок. Адным словам, падрастае дастойная змена. Хто ведае, пройдзе час, і можа, Ілья працягне і раскруціць справу свайго бацькі, стаўшы слынным фермерам.

— Так атрымалася, што ў свае 51 год я і малады тата, і ў той жа момант дзядуля, — жартуючы, кажа Іван Фё­даравіч. – Старэйшы сын Іван жанаты, паўтара года таму яго жонка нарадзіла дачушку. Зараз яны жывуць разам з намі і будуюць дом у Збуражы.

Малочныя шляхі-дарогі Івана Холада

Як ужо казаў старшыня Олтушскага сельскага Савета Вітольд Пяткевіч, ва ўсіх вёсках сельсавета, дзе на падворках ёсць каровы, вядзецца закуп малака ў насельніцтва. На працягу апошніх некалькіх гадоў у Навалессі, Хмялёўцы і Радзежы збірае малако Іван Холад.

Працоўны дзень Івана Іванавіча пачынаецца рана. Узімку а палове сёмай гадзіны раніцы ён на трактары адпраўляецца збіраць малако. Зразумела, што летам  малаказборшчык выязджае на паўтары гадзіны раней. Да дзевяці гадзін ён аб’язджае тры населеныя пункты, пра­вярае ў лабараторыі малако на якасць. Прыкладна ў гэты час пад’язджае малакавоз ад ААТ “Савушкін прадукт”, у цыстэрны якога і пераліваецца малочная сыравіна.

— Зараз забіраю малако толькі з 18 падворкаў, — кажа Іван Іванавіч. – У многіх каровы стаяць на ацёле. Канечне, летам малака намнога больш. Напрыклад, сёння заліў у цыстэрну толькі 538 літраў малака.

Дарэчы, Іван Іванавіч не толькі малаказборшчык, але і актыўны малаказдатчык. Яго пярэстыя рагулі Малышка і Зорка даюць кожная па 20 літраў малака ў дзень.

— Малаказавод разлічваецца праз кожныя дзесяць дзён, — гаворыць Іван Іванавіч. – На малацэ можна добра падзарабіць. Але і тут не ўсё так проста: малако павінна быць якасным, без усялякіх дабавак, тым больш антыбіётыкаў. Інакш усю партыю яго вернуць назад.

— За апошнія чатыры месяцы толькі аднойчы вярталі ма­лако, — тлумачыць Вітольд Мечыслававіч. – На жаль, не ўсе малаказдатчыкі сур’ёзна ставяцца да патрабаванняў якасці малака. Бываюць выпадкі, што здаюць малако ад кароў, якія поўнасцю не прайшлі курс лячэння. А потым уся партыя вяртаецца назад, таму што ў малацэ выяўлены антыбіётыкі. Працуем з насельніцтвам, тлумачым, што так рабіць нельга, таму што страты нясуць і іншыя малаказдатчыкі. Вызначыць, хто так робіць, даволі складана. Справа ў тым, што толькі адзін малакавоз збірае малако. За­стаецца толькі спадзявацца на добрасумленнасць сяльчан.

Дарэчы, малако ад на­сель­ніцтва рэалізуецца першым га­тункам, коштам 49 капеек за літр. Збірае яго Іван Холад праз дзень, улетку малаказборшчык будзе працаваць штодзень, без выхадных. Пакуль жывуць у вёсках такія працаўнікі, як Сцяпан Касьянік, Іван Касьянік, Іван Навумчык, Раіса Піпко і іншыя, не апусцеюць сельскія падворкі, не зарастуць быль­нягом сцежкі, а на росных лугах гэтак, як і трыццаць гадоў таму, павольна будзе пасвіцца статак паважных рагуль.

Кацярына Яцушкевіч