Жаночыя пасядзелкі, або Пра што нагадаў стары фотаздымак (Арэхава, Маларыцкі раён)
У апошнія гады свайго жыцця пажылая сястра нябожчыка-бацькі, цётка Тонька, часта скардзілася на тое, што, маўляў, няма зараз з кім у вёсцы і на лавачцы пасядзець-пагаварыць, як раней. Асабліва цёплымі пагодлівымі дзянькамі, калі ў хаце не ўседзець, а нешта рабіць па гаспадарцы ці ў доме здароўе не дазваляе. На гэта, прымошчваючыся побач, калі прыязджала на бацькаўшчыну і заходзіла яе праведаць, з ноткай суму ў голасе адказвала: “А што тут дзіўнага – вашых аднагодкаў на нашым канцы ды і ў вёсцы Арэхава таксама амаль не засталося, палова хат стаяць пустыя. А маладым не да пасядзелак. У іх работа, дзеці, гаспадарка”. Цяпер і цёткі няма – яе не стала летам 2017 г.
Так, быў час, калі на лавачках, якія дагэтуль стаяць уздоўж вуліцы Савецкай у Арэхаве, амаль насупраць кожнай хаты, асабліва ў нядзелю ці ў святочныя дні, жанчыны збіраліся пад вечар на пасядзелкі. Сама іншым разам узгадваю, як на Вялікдзень пасля святочнага сняданка прыгожа апранутыя аднавяскоўцы сем’ямі выходзілі на вуліцу. Дзеці, а здаралася, што і дарослыя мужчыны, біліся рознакаляровымі яйкамі. А жанчыны, седзячы на лавачках, назіралі за святочнай атмасферай вуліцы і абменьваліся апошнімі навінамі. Бывала, што і застолле імправізаванае ў каго-небудзь пад вішнямі наладжвалі, калі надвор’е дазваляла. А чаму не? Свята ўсё ж. Што і гаварыць, людзі на нашай Зладзееўцы заўжды былі дружныя,падтрымлівалі адзін аднаго і ў горы, і ў радасці. Хоць, як і ў любой іншай вёсцы, не абыходзілася калі-нікалі без сварак суседзяў. Толькі добрага ў адносінах арэхаўцаў заўжды было ўсё ж больш і збіраліся яны разам нярэдка.
Пра адны такія жаночыя пасядзелкі напомніла мне знойдзенае ў матуліных паперах старое чорна-белае фота, зробленае гадоў 40, калі не болей, таму фатографам-самавучкай. Калі не памыляюся, звалі яго Сідарам і быў ён родам з вёскі Дворышча. Нашы матулі на фота маладзейшыя за нас сённяшніх. Усе вясковыя працаўніцы, дбайныя гаспадыні і проста цудоўныя кампанейскія жанчыны.
На жаль, я не прысутнічала і нават не была назіральніцай тых пасядзелак, таму не магу нават уявіць, хто з жыхароў нашай Зладзееўкі быў ініцыятарам адзначыць свята. Ды толькі прапанова гэтая знайшла водгук у сэрцы кожнай жанчыны, якія ўсе будні праводзілі ў рабоце, за доглядам дзяцей і хатняй гаспадаркі. Скінуліся, як гавораць, хто чым багаты. Нават квас у некага знайшоўся. А тут і фатограф падаспеў.
…Пра што гаварылі жанчыны – не ведаю, але настрой, па ўсім відаць, у іх быў добры, таму і згадзіліся сфатаграфавацца на памяць. Большасць з іх сёння ўжо спачываюць на вясковых могілках. Але мне вельмі хочацца распавесці пра кожную, бо ўсе яны – частка гісторыі вёскі Арэхава. Без іх наша Зладзееўка апусцела і прыціхла.
Марыя Сямёнаўна Луцык (на здымку злева направа першая). Яна з мужам і дзецьмі жыла праз тры дамы ад нашай хаты. Нарадзіла і выгадавала з мужам сына і дзвюх дачок. Працавала ў мясцовым калгасе паляводам. Цётка Маня запомнілася мне сваім вясёлым і ветлівым характарам. Ад яе заўжды веяла дабрынёй і нейкай святочнасцю. Апошнія гады свайго жыцця была прыкавана да ложка. Суседкам, якія яе наведвалі, скардзілася, маўляў, памру ўжо хутка. Ды толькі лёсам ёй было наканавана многіх з іх перажыць…
Вера Рыгораўна Амелянчук (у белай хусцінцы на заднім плане злева). Жонка майго роднага дзядзькі і хроснага. Гаспадарлівая, гасцінная. Яна шчыра падтрымлівала маю матулю, якая пасля смерці бацькі засталася жыць на чужбіне адна. Цётка Вера была сяброўкай і дарадчыцай для сваіх дачок. Мне ў зносінах з ёй таксама было лёгка і проста. Помню, як чакала яна пісьмы ад сына Грышы, які служыў у Афганістане. Ніхто не ведае, што давялося перанесці мацярынскаму сэрцу за 2, здавалася, бясконцыя гады. Ды ўжо і не даведаецца. Цёткі Веры не стала неяк раптоўна. Яшчэ ў суботу днём я віталася з ёй, калі праходзіла міма яе дома, а ў нядзелю вечарам прыйшла сумная вестка. Было гэта каля 10 гадоў таму.
Наступныя дзве жанчыны на здымку – Наталля Трафімаўна Ялова і Вера Лявонцьеўна Луцык – жывуць не на нашым краі вёскі. Але ў той далёкі ўжо час у нядзелю і ў святы яны часта прыходзілі сюды да родзічаў. Зараз цётка Наталка жыве разам з сынам Мікалаем. Дачка замужам у Азербайджане, яшчэ адзін сын жыве ў Брэсце. Цётка Вера, якой сёлета споўніўся 81 год, цяпер адна. Жыццё з мужам, ды яго ўжо і няма, не заладзілася, а адзіная дачка – у Брэсце. Вядома ж, яна не забывае пра маці і часта з сям’ёй наведвае яе. Кампанейская з маладосці, цётка Вера не любіць заставацца ў хаце адна. Яна рэгулярна наведвае мясцовы храм і спявае ў царкоўным хоры. Зараз гэтых жанчын практычна не ўбачыш на нашай Зладзееўцы, бо і хадзіць праз усю вёску далёка ды і здароўе ўжо не тое.
Макрыну Сямёнаўну Капанька помню мала. Баба Туроха, як называлі яе ў вёсцы (родам яна была з украінскай вёскі Тур) жыла з сям’ёй малодшага сына. Займалася хатняй гаспадаркай і дапамагала выхоўваць унукаў, бо нявестка працавала ў мясцовым калгасе даяркай і значную частку дня праводзіла на ферме.
Матрона Дзмітрыеўна Луцык таксама працавала ў калгасе. Калі не памыляюся, у паляводчай брыгадзе. Гадавала сына. Пазней выйшла замуж за земляка. Дачка, якая нарадзілася ў гэтым шлюбе,разам з братам да апошняга дбала пра маці, калі яна аўдавела. А жанчына, нібы руплівая пчолка, дбала пра іх: садзіла бульбу і гародніну, хадзіла ў лес па грыбы і ягады – усё для дзяцей і ўнукаў.
Антаніна Лявонцьеўна Амелянчук. Гэта менавіта з яе я пачынала свой аповяд. Цётка Тонька выгадавала 2 сыноў, а калі пайшла на пенсію – працавала ў мясцовым калгасе цялятніцай, займалася дзецьмі малодшага сына. Размаўляючы з ёй падчас прыезду ў вёску, я адчувала, як не хапае ёй чалавечых зносін. І заўсёды тлумачыла, што аднагодак яе ўжо няма, а сыну з нявесткай, з якімі яна жыла, неабходна працаваць. Што тычыцца ўнукаў, дык не трэба на іх крыўдаваць. Яе яны не забываюць, але быць з ёй пастаянна не могуць. І час ужо прымірыцца з гэтым…
Ганна Севасцьянаўна Бягеза. Яна, бадай, больш за ўсіх гэтых жанчын пражыла на свеце. І ў свае дзевяноста,у адрозненне ад многіх нават маладзейшых жанчын, захавала прамую паходку і 50 грамаў яшчэ магла выпіць за святочным сталом. Зараз з чатырох яе дзяцей засталася толькі адна дачка. Старэйшай Афанасіі, якая ў свой час была адной з лепшых даярак калгаса “Зара” і з якой яна жыла, не стала яшчэ пры жыцці бабы Ганны.
Суседка Таццяна Харытонаўна Капанька (на заднім плане справа). Маці 9-ці дзяцей, яна на працягу ўсяго жыцця гаспадарыла ў доме і на агародзе. Гатавала ежу, прала бялізну і дзіцячую вопратку. А яшчэ даглядала свякроў, якая практычна нічога не бачыла. Нягледзячы на чараду дзяцей і клопаты пра іх, сама цётка Таня заўжды была акуратнай і чыста апранутай. А яшчэ яна ўмела суперажываць чужому гору, а вось сваё, калі трагічна загінуў яе малодшы сын, падкасіла яе. Жанчына адразу неяк здала. У апошнія гады свайго жыцця яна часта выходзіла на вуліцу пасядзець на лавачцы. Відаць, прадчуваючы хуткі адыход, гаварыла маёй матулі: “Ты, руская, ўсё працуеш, а я ўжо не магу нічога рабіць. Магчыма, хутка памру”. Яе прадчуванне было небеспадстаўным і хутка збылося.
Матуля. Марыя Данілаўна Яцура. Жыццё ўраджэнкі Тамбоўскай вобласці Расійскай Федэрацыі на чужбіне было няпростым. Кожны яе крок спачатку на хутары, а пазней у вёсцы, куды яе прывёз муж з Масквы, дзе яна працавала, а ён служыў у арміі, быў пад пільнай увагай шматлікай бацькавай радні і цікаўных суседак. Мама ў адрозненне ад вясковых жанчын і маладзіц не ўмела прасці і ткаць, затое палоць градкі і быць добрай гаспадыняй у доме магла не горш за іх. Яна даказала гэта сваёй працай і жыццём. А яшчэ матуля ўсёй душой палюбіла Беларусь, якая стала для яе сапраўднай радзімай. Няхай і не адразу, стала яна сваёй і ў вёсцы, хоць так і засталася для ўсіх рускай.
Баба Васька. Так называлі ў нас Васілісу Ананьеўну Жох, якая з мужам жыла напрыканцы вёскі, ля самага лесу. Жвавая не па гадах, невысокая худзенькая жанчына, як і яе дачка цётка Моця, заўсёды была ў клопатах і ніколі не цуралася жаночых пасядзелак, бо тут заўсёды было пра што пагаварыць. А яшчэ ў іх быў вялікі сад, яблыкамі з якога дзед Міцько частаваў майго бацьку, з якім сябравалі.
Вось такая гісторыя старога фотаздымка. А гісторыя жанчын, пра якіх распавяла, – гэта неад’емная частка маёй маленькай радзімы і майго жыцця таксама.
Надзея ЯЦУРА.