Лёсы людскія. Ганна Лямачка: “Дзевяноста гадоў – гэта не старасць!” (Маларыцкі раён)
Нядаўна ганаровая сястра міласэрнасці праваслаўнага сястрынства ў гонар іконы Божай Маці “Усіх тужлівых Радасць” пры храме свяціцеля Мікалая Цудатворцы г.Маларыта адзначыла сваё 90-годдзе. Павіншаваць з юбілеем Ганну Андрэеўну прыйшлі сёстры міласэрнасці.
Хацела быць шчаслівай
– Яна адна са старэйшых нашых сясцёр, стаяла ля вытокаў з’яўлення сястрынства (створана 6 лістапада 2003 года па благаславенні епіскапа Брэсцкага і Кобрынскага Іаана), – гаворыць старэйшая сястра сястрынства Любоў Колпікава. – Нягледзячы на свой узрост, Ганна Андрэеўна цяпер – актыўная сястра. Без яе ўдзелу рэдка якое мерапрыемства праходзіць.
– Мне хочацца ў меру маіх сіл іншым дапамагчы, падказаць, параіць, – кажа Ганна Лямачка. – Добра ведаю, што такое працягнутая рука ў няпростай жыццёвай сітуацыі. Колькі выпадкаў такіх было ў мяне! Аднак заўсёды ў патрэбны момант знаходзіўся той чалавек, які не пакідаў мяне сам-насам з бядой. Ведаю, што ўсё гэта адбывалася не выпадкова, а па волі Божай. Да Усявышняга заўсёды звяртаюся ў сваіх малітвах, прашу заступніцтва, здароўя і сабе, і сваім родным-блізкім, і ўсім добрым людзям.
– Ганна Андрэеўна, а ў чым сакрэт вашага даўгалецця?
– А ў мяне, напэўна, няма адказу правільнага на гэтае пытанне! Можа, ён у аптымiзме, пазiтыўным успрыманні свету, у натуральнай ежы. А яшчэ – у працы на свежым паветры. Гэта загартоўвае характар, не дае магчымасці аслабляць сябе ні фізічна, ні маральна. Таксама неабходна сумленна жыць, любіць тое месца, дзе нарадзіўся і вырас, любіць жыццё.
– Ведаю, што вы яшчэ і цяпер ездзіце на веласіпедзе!
– Так. Аднак у горадзе цяпер езджу ўжо намнога менш. Баюся стварыць на вуліцах аварыйную сітуацыю. Бачыце, магу раптам выехаць на праезную частку дарогі. Таму міліцыянеры некалькі разоў папярэджвалі, каб больш не ездзіла. А то, сказалі, прыцягнуць да адказнасці. Я паабяцала, што ў цэнтры горада веласіпед буду весці ў руках.
– Ці была ў вас запаветная мара? Яна збылася?
– Як толькі памятаю сябе, хацела быць шчаслівай. Мне ўвесь час здавалася, што шчасце тое недзе схавалася ад мяне. Шукаю-гукаю яго гадамі і ніяк не магу знайсці. Можа, не так разумела тое шчасце, не тое шукала і не ў тых месцах? Гэта ўжо пазней зразумела, што чалавек сам каваль свайго шчасця. Ды ці многа яго трэба? У кожнага чалавека ў розныя часы сваё разуменне шчасця. У 90 гадоў я – шчаслівы чалавек. Цяпер для мяне шчасце – вера ў Бога, сёстры міласэрнасці побач, магчымасць паслужыць бліжняму. Нікога не абцяжарваю: усё пакуль, што неабходна для паўнавартаснага жыцця, раблю сама. А ў святы і кожную нядзелю іду-еду на веласіпедзе на бога-служэнне ў царкву.
А доля ў мяне была нялёгкай. Яна не раз выпрабоўвала на стойкасць, вытрымку, чалавечнасць. Гнула, прыгінала, але я не здавалася. Здаецца, што жыццёвыя экзамены я здала годна. За плячамі – дзевяноста гадоў. Быццам бы і не пражыла іх, а праспявала на адным дыханні. Гады вельмі хутка праляцелі: як адно імгненне. А хочацца яшчэ столькі ўсяго зрабіць. Дзевяноста гадоў – гэта не старасць! Адчуваю сябе нашмат маладзейшай.
Ганна Лямачка цікавы субяседнік. Яе слухаць – не пераслухаць. Жанчына дакладна памятае, што і ў якім годзе адбылося ў яе жыцці. Памятае выдатна прозвішчы, імёны практычна ўсіх тых людзей, з якімі яе звёў жыццёвы лёс.
“Шчаслівай долю не назаву”
Ганна Лямачка нарадзілася ў Збуражы 23 чэрвеня 1931 года ў сям’і сялян. Там жа прайшло маленства. Змалку была прывучана да працы. Сваю маці жанчына не памятае. Калі Ганне было восем з паловаю месяцаў, яе маці памерла ад чахоткі. Неўзабаве бацька Андрэй Трафімавіч узяў шлюб з другой жанчынай – Марфай Васільеўнай.
– У бацькі было чацвёра дзяцей ад першай жонкі і двое – ад другой, – успамінае Ганна Лямачка. – Праўда, меншая мая сястра памерла ва ўзросце васьмі месяцаў. Мачаху сваю я вельмі любіла. Яна замяніла маці, таму яе заўсёды называла толькі мамай. Яна пакінула светлы след у маім жыцці.
Перад вайной Ганна пайшла ў першы клас польскай школы. Так вырашыў бацька. Ён быў перакананы, што чытаць-пісаць павінны ўмець усе, бо наступае новы час. У другім класе, калі ўсталявалася савецкая ўлада, у школе Ганна вучылася ўжо на беларускай мове, а ў трэцім класе падчас нямецкай акупацыі – на ўкраінскай. Не хапала кніг, не было сшыткаў. Але вучыцца хацелася, бо вучоба адкрывае свет. Так не раз казаў настаўнік. Яго словы чамусьці запомніліся.
– Ці памятаеце, як пачыналася вайна?
– Канечне. Гэтага нельга забыць. 21 чэрвеня 1941 года бацька паклаў мяхі з зернем на воз і павёз малоць у мястэчка. Ён сказаў, што з мукі на мой дзень нараджэння (дзесяцігоддзе) маці напячэ смачных пірагоў і бліноў. Аднак хутка бацька вярнуўся назад без мукі. Ён сказаў, што зерне пакінуў у млынара. У яго шмат было заказаў, утварылася вялікая чарга. Бацька чакаць не стаў, бо чэрвень – гэта час касавіцы. Забіраць муку ён збіраўся паехаць ранкам назаўтра, 22 чэрвеня. А я доўга не магла заснуць: усё ўяўляла, якімі смачнымі атрымаюцца пірагі, як буду імі частаваць братоў, сясцёр і сваіх сябровак. З гэтымі думкамі і заснула. Пра-чнулася раніцай ад нейкага шуму ў хаце. Нічога не магла зразумець. Бацька сказаў усім хутка збіраць рэчы ў клумкі і выносіць іх на двор. Калі выйшла на ганак, то на захадзе, за лесам, пачула нейкі гул, выбухі снарадаў, перастрэлку. Я ўбачыла, што мае браты ў розных месцах нашай тэрыторыі капалі ямы. На маё здзіўленне бацька прагаварыў, што пачалася вайна: на нашу краіну напалі сёння немцы. Усё нажытае гадамі дабро з сабою не возьмеш: яго трэба хутка закапаць. Тое-сёе ўзяўшы з сабой, усёй сям’ёй неўзабаве пайшлі ў лес. У лесе было добра. Толькі на душы было крыўдна ад таго, што на мой дзень нараджэння не будзе ні пірагоў, ні бліноў. Пераначавалі мы ў лесе.
У наступныя дні бацька рабіў зямлянку. Спалі на саломе, на сене, маці есці рыхтавала на вогнішчы. Да новых умоў жыцця цяжка было прызвычаіцца.
– Ганна Андрэеўна, пасля вайны больш не вучыліся?
– Вучылася. Спачатку закончыла чацвёрты клас, а пазней – 11 класаў у вячэрняй школе. Не былі лёгкімі і пасляваенныя гады. Разруха вакол, голад… У нашай сям’і таксама не заўсёды было што есці.
Аднойчы вясной Ганна вырашае пайсці ў заробкі. Яна даведалася, што адна сям’я з в.Новы Двор шукае наймічку. Сказала пра гэта бацьку. Ён быў супраць, дачцэ ісці служыць забараніў. Аднак Ганна заўпарцілася, свайго рашэння не змяніла. “У людзях” з першага дня яна стала непасільна працаваць. Ёй, пятнаццацігадовай дзяўчынцы, давялося выконваць розную працу па гаспадарцы. Было невыносна цяжка. Першыя дні цярпела: сама ж у заробкі выбралася.
– Але праз тыдзень я не вытрымала і вечарам збегла ад гаспадароў дадому, да бацькоў. Вярталася пешшу. Перажывала, як гэта ўспрыме бацька. Аднак ён толькі ўзрадаваўся майму вяртанню. Прытуліў да сябе, пагладзіў па галаве і нічога не сказаў. Думка пра заробкі мяне не пакінула. Хутка я стала парабчанкай у адных багатых людзей у Вялікарыце. Тут ужо былі іншыя ўмовы, чалавечыя, таму затрымалася на чатыры гады. Многаму ў Велікарыце навучылася: гатаваць, шыць і нават танцаваць. Любая сялянская справа ў мяне так і кіпела ў руках. Спраўная была. Гаспадары мяне не крыўдзілі. Ды і бацькі былі задаволеныя. Некалькі разоў на год гаспадары мяне прывозілі дадому ў Збураж. Кожны раз воз быў нагружаны зернем. Старэйшы сын гаспадароў Аляксей абяцаў узяць мяне замуж пасля службы ў арміі. Аднак у краіне пачаліся перамены. У Велікарыце пачалі ствараць калгас. Абставіны склаліся так, што мне давялося вярнуцца да бацькоў у Збураж.
Нягледзячы на цяжкасці і жыццёвыя выпрабаванні, бясхлебную маладосць, Ганна Лямачка ўзгадвае пару сваёй маладосці з радасцю, лічыць, што працаваць лягчэй, чым сядзець без справы. Ды і ў пасляваеныя гады трэба было думаць пра свой хлеб надзённы, а лёгкім ён не быў.
Дзяўчына стала думаць, дзе працаўладкавацца. Выбар быў невялікі. Спынілася на Маларыцкім гароднінасушыльным заводзе. Тады якраз пачыналася яго будаўніцтва.
Цаліна, Данбас, Маларыта
– У той час па камсамольскай пуцёўцы прапанавалі паехаць на цаліну, – успамінае Ганна Андрэеўна. – Заклік камсамола хваляваў душу, вабіў у незнаёмыя далі. Я згадзілася. Так у чэрвені 1957 года трапіла ў населены пункт Ільічоўка Тайыншынскага раёна Паўночна-Казахстанскай вобласці. Уладкавалася там рознарабочай на хлебапрыёмны пункт. Была дзяўчынай жвавай, ініцыятыўнай, працавітай, як казалі, спрытнай. Любая справа кіпела ў маіх руках. Неўзабаве мяне назначылі брыгадзірам, а пазней прапанавалі вывучыцца на трактарыстку. Была не з баязлівых дзяўчат, але адмовілася. Пазней пераехала на Тальчынскі хлебапрыёмны пункт. Скончыла курсы і стала працаваць лабарантам. Усё мяне задавальняла, усё атрымлівалася, але спакою не даваў сум па родным краі. Збалелася сэрца, захацелася дадому. У Збураж вярнулася праз чатыры гады. І зноў уладкавалася на гароднінасушыльны завод рабочай.
У Маларыце Ганна сустрэла сваё каханне. Васіль працаваў прарабам у адной з арганізацый райцэнтра. Марыла дзяўчына пра сямейнае шчасце, дзяцей. Аднак каханне ў маладых людзей не стала ўзаемным. Васіль любіў выпіць, стаў распускаць кулакі. Праз некалькі гадоў сумеснага жыцця давялося расстацца. Але зрабіць гэта было складана.
– Васіль катэгарычна не хацеў скасоўваць шлюб, – кажа Ганна Лямачка. – Я ж жыць з ім больш не магла. Шлюб для мяне ператварыўся ў штодзённыя пакуты і выпрабаванні. Пасля роздумаў знайшла выйсце. Сабрала рэчы і таемна “ўцякла” ад мужа на Данбас – у г.Свярдлоўск Луганскай вобласці. Толькі там знайшла паратунак. А муж мяне, здаецца, і не шукаў. Ён і не ведаў, дзе я. У Свярдлоўску ўладкавалася кухоннай рабочай у кафэ “Зара”. Дадому хацелася, родныя мясціны бачыла ў снах. Але вярнуцца не магла: баялася свайго Васіля, яго невытлумачальных паводзін. Праз некаторы час вырашыла ўсё ж такі рызыкнуць і паехаць у Маларыту, каб напісаць заяву аб скасаванні шлюбу. У заяве пазначыла, каб суд прайшоў без маёй прысутнасці. Так і атрымалася. Калі вызвалілася ад пут “шчаслівага” замужжа, з Данбаса, здаецца, ляцела на крылах. Зноў адчула сябе вольнай і шчаслівай. Замуж больш вырашыла не выходзіць. Ведала, што не ўсе мужчыны такія, як мой былы муж. Ёсць добрыя, шчырыя, спагадлівыя, ласкавыя. Але каб не рызыкаваць яшчэ раз, каб не апячыся зноў і больш не псаваць сабе нервы, прыняла нялёгкае і няпростае рашэнне: па жыцці далей быць “халасцячкай” (усміхаецца). Ведаю, што жанчыне без надзейнага мужчынскага пляча цяжка. Але я не схіляю перад перашкодамі паспешліва крыху гордай сваёй галавы, не складваю рукі. Заўсёды і ва ўсім давяраю Богу, спадзяюся на яго і свае сілы. Не супакоюся, пакуль свайго не дасягну, таго, што задумала.
На заслужаны адпачынак Ганна Лямачка пайшла з гароднінасушыльнага камбіната. Аднак некаторы час яшчэ працягвала працаваць на прадпрыемстве. Яе працоўная дзейнасць адзначана шматлікімі ўзнагародамі, у тым ліку – медалямі “За шматгадовую добрасумленную працу” і “Ветэран працы”, граматамі, падзякамі.
Мікалай НАВУМЧЫК.