Дайшоў да Берліна

Амаль восем дзясяткаў гадоў прайшло з таго часу, калі па беларускай зямлі чорнай навалай пракацілася Вялікая Айчынная вайна, пакінуўшы страшэнны след у лёсах усіх нашых землякоў. Трагічнасць была аднолькавая, пры гэтым боль у кожнага свой. Відавочна, сёння ўсё менш застаецца нашых суайчыннікаў, што перажылі ваеннае ліхалецце. На жаль, большасць сведкаў тых падзей завяршылі свой жыццёвы шлях. Але іх гісторыі запісаны і беражліва захоўваюцца ў тым ліку і ў гісторыка-краязнаўчым музеі ДзУА “Олтушская сярэдняя школа”. Сёння мы прадстаўляем чытачам адзін з першых запісаных мною і вучнямі аповедаў ветэрана Івана Афанасьевіча Абрамчука. Наша з ім сустрэча адбылася ў 2005 годзе.

Нарадзіўся ён 12 каст­рычніка 1923 г. на ху­тары Цэтылле. Як большасць людзей таго ча­су, змалку быў прывучаны да пра­цы. Здзівіла, як Іван Афанасьевіч апісваў гаспадарку сваіх бацькоў. Ён казаў,  што па тых часах яна была невялікая: 10 кароў, конь, некалькі дзясяткаў авечак, не­калькі свіней і птушкі. Дарэчы, менавіта за гаспадарчымі клопатамі яго і застала вайна.

“22 чэрвеня мы з сяб­рамі вельмі рана прач­нуліся, пабеглі качак ла­віць і пачулі гул матораў, потым даведаліся, што гэта былі нямецкія самалёты. Апоўдні таго ж дня праз Олтуш (суседнюю вёску) прайшлі немцы”.

Усё было, як у кашмары: смерці знаёмых, вываз мола­дзі ў Германію, пастаянны страх за сваю сям’ю. У 1943 го­дзе на Маларытчыне шырока раз­гарнуўся партызанскі рух, былі сфарміраваны атрады імя Варашылава і імя Жукава. Жыхары хутара Цэтылле на працягу 1943-1944 гг. хавалі групу партызан атрада імя Варашылава, якая ажыццяўляла дыверсіі на чыгунцы. Тады мы задалі пытанне Івану Афанасьевічу, ці ведалі жыхары Цэтылля, што ім пагражала, калі б немцы даведаліся пра гэта? Тады ён адказаў: “Хутчэй за ўсё немцы спалілі б хутар з жыхарамі, мы гэта разумелі,  але паступіць інакш не маглі.”

У жніўні 1944 г. Іван Афанась­евіч быў заліча­ны радавым у пяхотныя войскі Савецкай ар­міі. Свой першы бой прыняў у Прыбалтыцы, дзе ваяваў тры месяцы. Ветэран адзначаў,  што баі там былі вельмі цяжкія,  многія таварышы назаўсёды засталіся ў латвійскай зямлі. Вельмі цяжка было распазнаць ворага, так як шмат хто з мясцовага насельніцтва ваяваў за фашысцкую Германію. Звычайнай справай магла стаць куля ў спіну.

У Прыбалтыцы Івана Афа­насьевіча ў многім выратавала ўменне арыентавацца ў лесе, так як ваяваць даводзілася на мясцовасці, якая была падобна да нашай. Лес Іван Афанасьевіч любіў з дзяцінства. Увогуле ён быў асаблівай каштоўнасцю для пакалення маларытчан, чыё дзяцінства прайшло ў 1920-1930-х гадах, так як большая частка лясных угоддзяў была «панскай» у тыя часы.

Іван Афанасьевіч пра­йшоў праз усю Польшчу і Германію. На пытанне, які бой лічыць найбольш важным, амаль не задумваючыся, адказаў: “Узяцце Берліна”. Гэта была самая жаданая і цяжкая мэта для кожнага савецкага воіна. На вуліцах Берліна наш зямляк змагаўся 10,5 су­так. Да рэйхстага не дайшоў усяго 800 метраў, атрымаў цяжкае раненне. А менавіта воіны пал­ка,  у якім служыў Іван Афанасьевіч,  узнялі са­вецкі сцяг над рэйхстагам.

У 1949 г. Іван Афанась­евіч вярнуўся дадому,  адслужыўшы ў Германіі 4 гады. І амаль адразу быў накіраваны ў Сібір зай­мацца нарыхтоўкай лесу. Калі вярнуўся на радзіму, доўгі час быў ляснічым.

У 1985 г. Іван Афанась­евіч Абрамчук быў узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны ІІ ступені. У красавіку 2005 г. адбылася наша сустрэча. У жніўні таго ж  2005 г. Івана Афанасьевіча не стала, але яго ўспаміны, як і ўспаміны іншых ураджэнцаў олтушскай зямлі, з гонарам пераказваюць вучням і гасцям музея.

Кацярына Алесік.