17 верасня – важная дата ў гісторыі Беларусі

На гэтым тыдне мы адзначым дзяржаўнае свята – Дзень народнага адзінства. Летась яно было заснавана ўказам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь Аляксандра Лукашэнкі.

Гэты дзень вяртае нас да гістарычнай даты 17 верасня 1939 года, калі адбылося ўз’яднанне Заходняй Беларусі і БССР і былі тэрытарыяльна аформлены граніцы сучаснай суверэннай Беларусі. Што было да гэтай даты? У 1921 годзе Рыжскім мірным дагаворам лёс беларускага народа вырашылі без беларусаў. У выніку – палова тэрыторыі Беларусі (мяжа праходзіла ў 30 кіламетрах ад Мінска), апынулася ў складзе польскай дзяржавы. На гэтай тэрыторыі ажыццяўлялася палітыка мэтанакіраванай паланізацыі, якая ажыц­цяўлялася і культурнымі, і палітычнымі, і эканаміч­нымі сродкамі. І ўсё нягледзячы на тое, што Поль­шча брала на сябе аба­вязкі захоўваць пра­вы нацыянальных мен­шасцяў на сваёй тэры­торыі. Рэча­існасць была іншай. У польскай дзяр­жаве, па ўспа­мінах ста­ражылаў, жы­ло­ся добра толькі не­вялікай частцы грамадст­ва, астатнія – проста выжывалі. Таму, калі адбылося ўз’яднанне Заходняй Беларусі і БССР, большасць насельніцт­ва ўспрыняла гэта, як гістарычную спра­вядлі­васць. Уключэн­не заход­небеларускіх зямель у склад БССР садзейнічала паскарэнню сацыяльна-эканамічнага і культурнага развіцця.

Змены да лепшага ад­чуліся адразу. Гэта па­цвярджаюць лічбы: калі ў 1938 годзе на тэрыторыі Заходняй Беларусі было 80 бальніц і каля тысячы ўрачоў і медработнікаў, то ў 1940-м – 243 бальніцы, 207 паліклінік і амбулаторый, звыш 1750 урачоў, больш за 5.5 ты­сячы медработнікаў. Пры­чым медыцынскае абслугоў­ванне стала бяс­платным. Змены да леп­шага адбыліся і ў аду­кацыі. У 1938 годзе ў за­ходнебеларускіх рэ­гіёнах было звыш 4670 школ на польскай мове, а з беларускай мовай не засталося ніводнай. Напачатку саракавых на тэрыторыі Заходняй Беларусі ўжо дзейнічала больш за 5 тысяч школ, большасць з іх вялі навучанне на беларускай мове. Акрамя таго былі школы, дзе вучыліся на ідыш, польскай, рускай і літоўскай мовах, а значыць улічваліся асаблівасці мясцовага складу насель­ніцтва. Раз­ві­валася прамысловасць, было ліквідавана беспрацоўе. 

17 верасня 1939 года – важная дата не толь­кі ў гісторыі краіны, але і ў лёсе большасці бела­рускіх сем’яў. Нават на Маларытчыне знойдзецца нямала людзей, якія могуць расказаць, што іх продкі родам з Усходняй Беларусі. З-пад міншчыны родам быў мой пра­дзядуля,  бацькі і пра­дзеды майго мужа каранямі з Маларытчыны, а значыць жылі на землях, якія ўваходзілі ў склад Польшчы. Ці з’явілася б калі небудзь наша сям’я? Але народ, які быў падзелены, уз’яднаўся. І мы жывем у сувярэннай дзяржаве, якой не было б, калі б не адбылося аб’яднанне Усходняй і Заходняй Бела­русі ў верасні 1939 года.

І сёння мы выразна бачым, як важна нам усім памятаць мінулае. Спробы новага геапалітычнага падзелу ў сусветным маш­табе не спыняюцца. Гэтым выклікам мы зможам супрацьстаяць, калі будзем берагчы нашу гісторыю, калі будзем адзіным народам.

Падрыхтавала Святлана МАКСІМУК.